Issue 5

 احسان فروغی
 دانشجوی علوم کامپیوتر دانشگاه تورنتو

زبان فارسی که به جرات می‌توان گفت تمام ایرانیان به داشتن آن افتخار می‌کنند، امروزه در هم‌سو شدن با پیشرفت سریع تکنولوژی دچار مشکلاتی است که به خصوص بر روی شبکه جهانی وب، نگارش آن را تهدید می‌کند.

ریشه‌ی اصلی، مشکلات عقب ماندن ایران از چرخه‌ی تولید تکنولوژی است که باعث شد تا مدت‌‌ها زبان فارسی در نرم‌افزار‌ها پشتیبانی نشود. تا حدود سال ۱۹۹۸ میلادی تنها راه حل برای ایجاد متون الکترونیکی فارسی، استفاده از معدود نرم‌افزار‌هایی بود که در ایران تولید شده بود. ولی به دلیل عدم رعایت استانداردها و مطابقت با نرم‌افزار‌های بین‌المللی (مشکلاتی مانند جابجایی متون بین نرم‌افزارهای متفاوت)، اغلب آنها نتوانستند در حیطه کاربری اینترنت رقابت موثری داشته باشند.

مهم‌ترین گام، ایجاد استاندارد بین‌المللی‌ای به نام Unicode بود که تمام حروف فارسی را نیز دربر می‌گرفت. ولی باید در نظر داشت که یک استاندارد تا زمانی که پیاده‌سازی نشده باشد، فایده‌ی عملی نخواهد داشت. یکی از تاثیر گذارترین گام‌ها، پشتیبانی زبان عربی توسط شرکت میکروسافت بود که باعث شد در سیستم عامل ویندوز علاوه بر امکان مشاهده‌ی متون عربی و فارسی، امکان تایپ با رسم خط عربی نیز فراهم شود. چهار حرف «پ، ژ، چ، گ» هم که در عربی وجود ندارند به صورت وصله پینه‌ای به صفحه‌ی کلید اضافه شدند. ولی در ویندوز‌های قدیمی فراهم ساختن این تنظیمات آسان نبود.

مشکل اصلی که از آن زمان تاکنون باقی مانده است، استفاده از حروف عربی به جای معادل فارسی آنها است. بارزترین آنها «ي» عربی است که در استاندارد مذکور، کد آن با «ی» فارسی متفاوت است و اگر در انتهای کلمه باشد، دو نقطه‌ی اضافی که در فارسی وجود ندارند زیر آن نمایش داده می‌شوند. نمونه‌ی دیگر حرف «ك» عربی است که در فارسی «ک» به جای همزه، دارای یک دسته در انتها می‌باشد. همچنین در بسیاری از موارد دو بخش کلمه باید از هم جدا شوند .ولی نه با فاصله‌ی کامل، مانند «می‌شود» به جای «می شود». در این موارد جدا کننده باید با طول صفر به کار ‌رود که بسیاری به اشتباه همان فاصله‌ی سفید را استفاده می‌نمایند.

امروزه این خطا‌های نگارشی به حدی در بین مطالب منتشر شده بر روی اینترنت متداول هستند که یک خواننده‌ی ناآشنا به زبان فارسی ممکن است به راحتی شک کند که شاید «ی» فارسی دو نقطه زیر دارد! و این در حالی است که با نرم‌افزارها و امکانات متعددی که امروزه به راحتی در دسترس می‌باشد، نگارش صحیح فارسی بسیار راحت‌تر شده است.

از شکل نمایش متون فارسی که می‌گذریم، به مشکلات جستجوی متون فارسی می‌رسیم که از این اشتباه متداول ناشی شده است. برای مثال جستجوی عبارت «"زبان و نگارش فارسی"» در گوگل، چهار نتیجه و جستجوی عبارت «"زبان و نگارش فارسي"» (به تفاوت حرف آخر توجه کنید) دو نتیجه، برمی‌گردانند که این جستجو‌ها اشتراکی ندارند، در حالی که عبارت از لحاظ زبان فارسی کاملا یکسان است. علت این تفاوت این است که کد حرف «ی» در فارسی با «ي» عربی متفاوت است و جستجوگرها بین این دو حرف تمایز قایل می‌شوند. همچنین حرف «ی» اگر در وسط کلمه به کار رود تفاوتی در نمایش با معادل عربی آن ندارد، در حالی که کد آن متفاوت است.

این‌گونه مثال‌ها علاوه بر این که عدم قابلیت جستجو در اینترنت را نشان می‌دهند، بیانگر تراژدی غمناک دیگری هستند: تعداد موارد اشتباه به کار رفته معمولا از موارد صحیح بیشتر می‌باشد! این‌گونه آمار در زبان انگلیسی گاهی به عنوان ملاک صحت دیکته‌یی کلمات به کار می‌روند! (در بسیاری از آموزشگاه‌ها مقایسه تعداد کاربرد در اینترنت به عنوان روش سریع برای یافتن عبارت صحیح‌تر توصیه می‌شود) حتی برخی سایت‌های خبرگزاری مانند همشهری و روزنامه‌ی شرق نیز از این قا‌عده مستثنی نیستند و غلبه بر این مشکل نیاز به همکاری تمام افراد و مراکزی که به انتشار مطالب بر روی اینترنت می‌پردازند، دارد که نویسند‌گان و طراحان وبلاگ‌های فارسی را نیز شامل می‌شود.

برای راهنمایی در مورد نحوه تایپ صحیح در ویندوز می‌توانید به این مقاله مراجعه نمایید.