Issue 18

تحلیلی بر چگونگی پیش‌ آمدن عصر یخبندان

 الهام ذوالقدر
 دانشجوی بیوفیزیک، دانشگاه تورنتو

عصر جمعه بود و فکر و بدنم هر دو با هم دست به اعتصاب زده بودند. پس از یک هفته‌ی طولانی و پر مشغله بالاخره زمانی برای استراحت رسیده بود. مدتی بود تصمیم گرفته بودم فیلمی که تبلیغاتش تمام در، دیوار و حتی زمین تورنتو را فرا گرفته بود را تماشا کنم.
در «روز بعد از فردا» به طور خلاصه نیم‌کره‌ی شمالی کره‌ی زمین تحت تاثیر فعالیت‌های صنعتی انسان و همینطور تاثیر گلخانه، در طی چند هفته به یخ تبدیل می‌شود. سراسر فیلم خالی از هر دلیل منطقی یا علمی و پر از خالی‌بندی‌های هالیوودی بود؛ و انتخابی بسیار بد برای گذراندن عصر جمعه‌ای سرد در زمستان تورنتو.  پس از اتمام فیلم و غلبه بر عصبانیتم تصمیم به تحقیقاتی راجع به عصر یخ و چگونگی پدید آمدن آن بر روی زمین گرفتم.

اکسیژن ۱۶ (اتم اکسیژنی که ۱۶ الکترون دارد) به نسبت سبک‌تر از اکسیژن ۱۸ است. به همین دلیل اکسیژن ۱۶ سریع‌تر از اکسیژن ۱۸ بخار می‌شود، پس کوه‌های یخی و توده‌های شناور یخ به نسبت اکسیژن ۱۶ بیشتر از اکسیژن ۱۸ در بر دارد. بنا بر تحقیقات و آزمایشات انجام شده توسط محققان مقدار اکسیژن ۱۶ حاوی در رسوبات به جای مانده از دوران عصر یخ، به نسبت کمتر از مقدار آن در دمای معمولی زمین است. بر این اساس رابطه‌ای میان نسبت اکسیژن ۱۶ به اکسیژن ۱۸ و دمای زمین بوجود آمده است.
قابل توجه است که عمر رسوبات کف اقیانوس‌ها می‌تواند بر حسب عمق آن‌ها تا‌یین شود. از این رو اطلاعات دقیقی از نسبت اکسیژن ۱۶ به ۱۸ در رسوبات، عمر رسوبات و در نهایت دمای زمین در دوران گذشته به دست آمده است.

به لطف برخی از واحدهای درسی که هیچ‌گاه فکر نمی‌کردم استفاده‌ی مفیدی در دنیا و آخرت برایم داشته باشند، تصمیم به تحلیل این اطلاعات گرفتم.

نتیجه‌ی تحلیل اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهد که صدهزار سال پیش، چهل‌ و یک هزار سال پیش، بیست و دو هزار سال پیش و نوزده هزار سال پیش عصر یخبندان بر روی زمین وجود داشته است. دانشمندان بر این عقیده‌اند که عصر یخبندان به دلایل متفاوتی می‌تواند به وجود آید. دلیل اول حرکت زمین به دور خود و تکان خوردن محور زمین در این حرکت دوار است. تکان خوردن محور زمین باعث برهم زدگی اعتدال شب و روز می‌شود.  این دگرگونی هر بیست و دو هزار سال یک بار باعث بوجود آمدن عصر یخ بر روی زمین می‌شود. دلیل دوم تغییر تمایل محور زمین از ۲۲.۵ درجه به ۲۴.۵ درجه می‌باشد. این تغییر هر چهل و یک هزار بار باعث شروع عصر یخ می‌شود. قابل توجه است که درجه‌ی کنونی این محور ۲۳.۴ درجه می‌باشد. دلیل دیگری که باعث بوجود آمدن عصر یخ می‌شود تغییر شکل مدار زمین از دایره به بیضی است. این تغییر هر صد هزار سال و چهارصد هزار سال باعث عصر یخ می‌شود.

دانشمندان بر این عقیده‌اند که فعالیت‌های صنعتی انسان و همنیطور تاثیر گلخانه‌ای باعث به تعویق افتادن یک دوره از عصر یخ شده است که می‌توانست هم‌اکنون زمین را در بر بگیرد.